پیشینه ساز "کمانچه" در ایران، به پیش از اسلام برمی گردد. تاریخ نگار "اولیا چلبی" این ساز را به "ابونصر فارابی" نسبت میدهد و میتوان زادگاه این ساز را در منطقه نخجوان، کردستان امروزی بشمار آورد، که این ناحیه مناطقی از آذربایجان، کردستان ایران و ترکیه را در بر میگیرد، و امروزه نیز استفاده از آن در این منطقه رایج است.
هدف بشر از ساخت ادوات موسیقی، تکرار نوای طبیعت و تقلید آواز حنجره اش بوده است. سازهای زهی به دلیل نداشتن پرده بندی، محدوده اجرایی گسترده ای را دارا می باشند که به نوعی میتوان، زادگاه تمامی سازهای امروز مغرب زمین را مشرق دانست و تکامل و ساخت سازهای پیچیده تر را که امروزه بکار میروند را میتوان مدیون تلاش علمی وکارگاهی اروپاییان دانست.
کمانچه با خصوصیات منحصر بفرد خویش، توانسته نقش یک ساز زهی را در موسیقی سنتی و ملی کشورهای آذربایجان و ایران داشته باشد و از ارکان جدایی ناپذیر موسیقی سنتی و فولکلوریک محسوب می گردد. این ساز با کاسه ای کروی و صدایی تو دماغی وخَشدار که صوت آن بسیار شبیه به نوع لهجه و گویش و تُن صدای مردم این نواحی است. کمانچه از دوره صفویه یکی از ارکان موسیقی ایرانی بوده که دارای ۳ سیم بوده و پس از ورود ویولن در عهد قاجار و متداول شدن آن، به تبعیت از آن، سیم چهارم هم به کمانچه اضافه گردید. از کمانچه‌نوازان دوران قاجار مانند "حسین‌خان اسماعیل‌زاده" که بگذریم، شاهد آنیم که موسیقی ایرانی در پرتو نگاه و عملکرد "علینقی وزیری" به سبب رویکردهای آکادمیکش، از موسیقی کلاسیک غربی، دچار تحولات شگرفی شد. همچنین زمانی که"خالقی" مسئولیت هنرستان موسیقی را برعهده داشت و دوران درخشش "ابوالحسن صبا" بود و به تدریج با رواج نوازندگی ویلن که در رأس آنها استاد "صبا" قرار داشت، تا حدود زیادی، کمانچه به دست فراموشی سپرده شد و نوازندگان این ساز برای اینکه بتوانند در دو ارکستر موجود، یعنی ارکستر رادیو و ارکستر هنرستان، فعالیت داشته باشند به نواختن ویولن روی آوردند که هم از مقبولیت آکادمیک بیشتری برخوردار بود و هم از مقبولیت عرفی بیشتر.
استاد "اردشیر کامکار"، که در ابتدا نزد پدرش، زنده یاد "حسن کامکار" نواختن ویولن را آموزش دیده بود، پس از آشنایی با "صبا" و نوازندگی او، تحت تاثیر او قرار گرفت. محتوای نوازندگی او به شدت وام‌دارِ استاد "علی اصغر بهاری" است. اگر به آرشیو استاد "بهاری" رجوع کنیم، می توانید عیناً موتیف‌هایی از ایشان را در آثار استاد "کامکار" بیابید و همین امر نشان‌دهنده پایبندی او به سنت‌های موسیقی ایرانی است؛ اگرچه به علت فضای خانوادگی منحصر به فرد "کامکارها" و نبوغ موسیقیایی ویژه‌ای که این خانواده از آن برخوردارند، هر از چند گاهی گریزی به موسیقی غربی و تکنیک‌های نوازندگی ویولن کلاسیک و همچنین کمانچه نوازی آذری داشته است و تکنیک‌های ویژه‌ای را هم برای دست چپ و هم برای آرشه‌کشی به کمانچه انتقال داده است.
برای مثال ویبراسیونی که تا قبل از آن در کمانچه‌نوازی استفاده می‌شد، ویبره متحرک بود و "اردشیر کامکار" هم چند الگو به ویبره غیر ثابت اضافه میکند و هم استفاده از ویبره ثابت و الگوهای مختلف آن را در کمانچه رواج می دهد. پاساژها، آرپژها و علی‌الخصوص پوزیسیون‌های پایین‌دسته (انگشت‌گذاری‌های پایین‌دسته ساز) نمونه‌های دیگری از ویژگی‌های برجسته‌ی ساز استاد "اردشیرکامکار" هستند که در کنار سونوریته تمیز و شفاف، نوازندگی او را منحصر به فرد میکند.
جواد ظل طاعت